Kompjuterski ekonomski kriminal

Sažetak

Osamdesetih godina svijet je iz ere industrije zakoračio u eru informacione i telekomunikacione tehnologije, a kratko nakon toga globalizacija mijenja svijet ekonomskog, političkog, pravnog i duhovnog života. Napredak informacionog društva, karakterisan razvojem kompjutera i na njima zasnovani mrežni sistemi, brza i promptna razmjena informacija i razvoj elektronskog poslovanja prati i transformacija klasičnih oblika kriminaliteta. Kao i drugi segmenti društva i kriminal se prilagođava novom dobu. Klasične, fizičke krađe postaju stvar prošlosti. Umjesto njih predmet napada ili sredstvo napada postaje kompjuter. Već 1981. godine Vijeće Evrope ukazuje na činjenicu da je kompjuterski kriminal po osnovu iznosa nezakonito stečene koristi izašao u sam vrh ljestvice kriminalnih djela, zajedno sa drogama i trgovinom oružjem.

Kompjuterski kriminal znači upotrebu kompjuterskih resursa za neautorizovane ili ilegalne radnje. On se može generalno podijeliti na dvije grupe kriminalnih djela: djela koja krše važeće etičke norme i vrijeđaju privatnost i dostojanstvo čovjeka i djela počinjena s ciljem ostvarenja imovinske koristi. Mada je članak posvećen kompjuterskom ekonomskom kriminalitetu, nedavni događaj terorističkih napada u USA su svakako iznijeli u prvi plan mogućnost korištenja kompjutera pri terorističkim akcijama, pojam kompjuterskog kriminaliteta se posmatra u sasvim drukčijem svjetlu, a posebno jačanje fizičke zaštite sistema i procjena eventualnih meta napada i načina i vjerovatnoća izvršenja. Mada je, uslijed neophodnosti što brže akcije, akcenat stavljen na intenziviranje metoda zaštite od ulaska u informacione sistema, u USA je uslijedio i val zakonodavstvu, od proglašavanja i definiranja kompjuterskog terorizma kao krivičnog djela do ovlaštenja FBI o nesmetanoj kontroli bilo kojeg kompjuterskog sistema, bez prethodnog sudskog naloga ili dokaza, što je prethodno bila praksa. Osnovna karakteristika ovog kriminaliteta, bez obzira o kojoj se grupi kriminalnih akata radi, je da je vrlo teško utvrditi i sankcionisati počinitelja, zbog:

• anonimnosti počinitelja - zloupotrebe se dešavaju u virtualnom svijetu i veliki dio počinitelja zloupotreba uspješno ukloni tragove; i
• nepojavljivanje napada na kompjuterski sistem - preduzeća izbjegavaju prijaviti štete jer bi ta informacija ugrozila rejting preduzeća, i izazvala znatno veće štete.

Uslijed ekspanzije kompjuterskog kriminala i imovinskih koristi koje on donosi, težište problematike danas se odnosi na povećanje sigurnosti sitema, zaštitu sistema i uspostavljanje pravno-kaznenog poretka, kroz dva osnovna pravca prevencije od kompjuterskog kriminala: mjera fizičke zaštite i sigurnosti sistema i izgradnja adekvatne pravne regulative.